CPS Studiedag: “Het moraliteitsverslag in assisenzaken” (2004)
Het is en blijft een open vraag of de gemiddeld normale, redelijk goed geïntegreerde, niet affectief verwaarloosde, zichzelf sociaal als de “right man in the right place” belevende en door anderen als zodanig erkende mens, in staat mag geacht worden tot het plegen van een moord of doodslag. Menigeen wordt tijdig weerhouden, anderen – het moge vreemd klinken – komen uit gebrek aan moed niet tot de uitvoering van misdadige plannen, waar een impulsieve persoon die daardoor verblind en ongeremd is, zonder aarzeling tot de daad overgaat. Uit een goed moraliteitsverslag blijken de dieperliggende oorzaken en aanleidingen tot de feiten.
Wijlen procureur-generaal J. MATTHYS te Gent wees in 1949 nadrukkelijk op de noodzakelijkheid om, met het oog op een volledige voorlichting van de jury in het hof van assisen, in strafbundels een dossier aan te leggen over de individuele en maatschappelijke toestand van de beschuldigde. Moraliteitsgetuigenissen zijn belangrijk bij de besluitvorming, zowel tijdens de beraadslaging over de schuldvraag als tijdens de beraadslaging over de straf.
Bij criminele feiten merken we dat mensen op verschillende manieren weergeven wat er voorviel, of dat zij uiteenlopende opvattingen hebben over wie de schuld droeg van het voorval, wie de ruzie was begonnen of waarom de mensen zo handelden. Zo zien en voelen familieleden van zelfmoordcommandos, vrijheidsstrijders of zelfs criminelen, helemaal andere dingen dan hun slachtoffers of familieleden ervan. Men mag niet zonder meer aannemen dat moraliteitsgetuigen uit dezelfde informatie dezelfde conclusies trekken. Misschien kan men wel concluderen dat de degelijkheid van een moraliteitsverslag vooral afhangt van de erin vermelde voorvallen en typerende anekdotes.
Een moraliteitsverslag moet zorgvuldig en volledig gemaakt worden door verbalisanten met mensenkennis, die hoofdzaak van bijzaak weten te onderscheiden en die zich kritisch opstellen t.o.z. van wat men verklaart nopens de dader (of slachtoffer). Bij gebrek aan opleidingsmogelijkheden zijn moraliteitsverslagen van wisselende kwaliteit naargelang de ervaring en de gedrevenheid van degene die het opmaakt Sommige parketten-generaal, parketten van de procureur des Konings en onderzoeksrechters individueel, hebben typeschema’s opgesteld voor de te behandelen rubrieken in moraliteitsverslagen: Familie, Verstandelijke ontwikkeling, Gezondheid, Militie, Werk, Gezin, Verblijfplaats, Materiële en financiële toestand, Karakter – persoonlijkheid;,Vrienden en kennissen, Ontspanning, Sociale activiteiten, Buurt, Gerechtelijke antecedenten, Andere inlichtingen.
Terzake bestaat geen uniformiteit, ook niet voor het bevelen van een opdracht voor het opstellen van een moraliteitsverslag.
De uitdieping van de verschillende rubrieken verschilt van zaak tot zaak. Bij een passionele moord zal vooral het gezinsleven moeten belicht worden. Ontrouw en jaloersheid treden daar op de voorgrond. Roofmoord komt voor bij personen die in een toestand leven van sociale onbevredigdheid, zodat daar vooral het bekomen en beheer van financiële middelen op de voorgrond treedt. Bij een moord met seksuele componenten of een “dekkingsmoord” verdienen vooral de opvoeding (familiale toestand) en de algemene levenswijze van de verdachte aandacht.
Het samenvattend verslag is het sluitstuk, de essentie, van het verslag omtrent de persoon van de verdachte. Het moet een poging zijn tot serene objectiviteit. Maar dat al degenen die het verslag lezen, het als objectief zouden ervaren is ondenkbaar. Wie in het verslag vindt wat hij verwachtte, prijst de politieman om zijn deskundigheid. Wie dit niet vindt zal de politieman oppervlakkigheid en partijdigheid verwijten….
