Live webinar: Burgerparticipatie: spanningen en concrete handvaten bij het betrekken van burgers in lokaal veiligheidsbeleid
8 maart 2022 – live webinar (met opname)
Live webinar in samenwerking met Vives Hogeschool
Burgerparticipatie staat al enkele decennia hoog op de agenda van beleidsmakers op verschillende niveaus, vanuit de idee dat het betrekken van burgers bij de beleidsvorming het beleid kan verrijken, draagvlak voor beslissingen kan vergroten, en vertrouwen in overheden kan versterken of herstellen. Niettemin is burgerparticipatie in de huidige context van diversiteit, polarisering en sociale media allerminst vanzelfsprekend. Op het vlak van veiligheid ontwaren we bovendien een spanningsveld met het geweldsmonopolie van de politie; doorgedreven burgerparticipatie, waarin burgers zelf verantwoordelijkheid opnemen, kan immers ook ontaarden in burgers die zelf het heft in handen nemen in de repressie van criminaliteit (cf. de zogenaamde ‘pedojagers’). Het betrekken van burgers in veiligheid roept verschillende spanningen en conflicten op, die we op deze studiedag in de kijker zetten. We reiken bovendien ook concrete handvaten aan om aan de slag te gaan met (diverse groepen) burgers, en hen zo optimaal mogelijk te betrekken in de voorbereiding, uitvoering en/of evaluatie van het beleid.
Met het begrip burgerparticipatie hebben we het hier dus over ‘beleidsparticipatie’, initiatieven waarbij burgers de kans krijgen invloed uit te oefenen op het beleid. We focussen ons specifiek op het lokaal veiligheidsbeleid, de wettelijk verankerde bevoegdheid van de burgemeester om toe te zien op ‘de naleving van de wetten en politieverordeningen, de handhaving van de openbare orde, de bescherming van personen en goederen en de hulpverlening aan al wie in gevaar verkeert’ (Omzendbrief BiZa, 8/2001). Op het lokaal niveau kristalliseert de verantwoordelijkheid voor de bescherming van burgers zich in bv. het lokaal/zonaal veiligheidsoverleg en diverse veiligheidsplannen. Het is ook het niveau dat in principe dichtst bij de burger staat, en waar concrete handvaten om participatie te organiseren meest kans op slagen hebben.
Exact tien jaar geleden organiseerde het CPS reeds een studiedag rond dit thema, naar aanleiding van het toen verschenen Cahier Politiestudies rond ‘Burgerparticipatie’. Tien jaar later staan we stil bij een aantal spanningen die nog steeds spelen, zoals het betrekken van diverse groepen burgers, en de dunne lijn met het geweldsmonopolie van de politie. We identificeren ook een aantal nieuwe tendensen, de opkomst van de digitale ‘werkelijkheid’, en omgaan met maatschappelijk conflict en polarisering.
Na afloop van het webinar ontvangen de deelnemers een exemplaar toegestuurd van een kaartspel en het boekje ‘Burgerparticipatie in lokaal veiligheidsbeleid: wat, waarom, hoe?’.
Dagprogramma
Dagvoorzitter: Evelien De Pauw, docent-onderzoeker VIVES Hogeschool, Opleiding Bachelor Maatschappelijke Veiligheid
| 9u00 | Welkomstwoord door de dagvoorzitter | Evelien De Pauw, docent-onderzoeker VIVES Hogeschool, Opleiding Bachelor Maatschappelijke Veiligheid |
| 9u05 | Inleiding (videoboodschap) | Annelies Verlinden, minister van Binnenlandse Zaken, Institutionele Hervormingen en Democratische Vernieuwing |
| 9u10 | Burgerparticipatie in Vlaanderen: recente evoluties Download presentatie | Prof. dr. Filip Derynck, Hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit Gent |
| 9u35 | Burgerparticipatie in lokaal veiligheidsbeleid: wat, waarom, hoe? Download presentatie | Ellen Vandenbogaerde, Docent-onderzoeker VIVES Hogeschool, Opleiding Bachelor Maatschappelijke Veiligheid |
| 10u00 | Pauze | |
| 10u15 | Parallelle sessie A: Debat: Burgerparticipatie en digitalisering: hoe gaan lokale veiligheidsactoren om met de digitale werkelijkheid? | Moderator: Evelien De Pauw, VIVES Panelleden: Nadja Desmet, sociale media strateeg en oprichter van Socialemediaburo.be Sandra Smet, PZ Geel-Laakdal-Meerhout Francis Benoit Burgemeester Kuurne |
| 10u15 | Parallelle sessie B: Burgers aanzetten tot zelfredzaamheid op het veiligheidsdomein | Moderator: Kristof Verfaillie, VUB Panelleden: Wim D’haese (Korpschef bij Politiezone Boortmeerbeek/Haacht/Keerbergen) Dr. Johan Deklerck (Leuven Restorative City) Benno Gekiere (BIN Kenniscentrum) |
| 11u15 | Pauze | |
| 11u30 | Parallelle sessie C: Burgerparticipatie en polarisatie. Omgaan met conflict, spanningen en radicalisering in de samenleving | Moderator: Maarten De Waele, VVSG Panelleden: Chris Wyns, Hannah Arendt Instituut Nanke Verloo, Universiteit van Amsterdam Bob Davits, PZ Antwerpen Isabelle Diependaele, Kazerne Dossin |
| 11u30 | Parallelle sessie D: Burgerparticipatie en diversiteit: de participatieparadox en methodieken om diverse groepen te betrekken bij het veiligheidsbeleid | Moderator: Paul Jacobs, docent politionele ethiek in een superdiverse samenleving Panelleden: Dirk Mattheeuws, Projectmedewerker participatie, stad Mechelen Priscilla Keuppens, Vlaamse Jeugdraad Samir el Morabit, Samen op Straat, Samenlevingsopbouw Antwerpen Stefaan De Clercq, Jeugdcoördinator PZ Gent |
| 12u30 | Afsluiting | Wim D’haese, korpschef Politiezone Boortmeerbeek/Haacht/Keerbergen |
| 12u40 | Einde |
Toelichting bij de inhoud van de studiedag
De laatste decennia voltrekt zich een ware digitale revolutie, met belangrijke gevolgen voor lokale veiligheidsactoren. Met de opkomst van het internet en sociale media speelt het openbaar leven zich niet langer louter en alleen in de fysieke ruimte af, maar steeds meer online. Digitalisering in het algemeen en sociale media in het bijzonder bieden lokale veiligheidsactoren een waaier aan kansen tot dialoog met verschillende groepen burgers, maar stellen hen daarnaast ook voor uitdagingen en valkuilen. Zo worden kwetsbare groepen digitaal over het algemeen minder bereikt, een fenomeen dat ook wel de ‘digitale kloof’ wordt genoemd, en dat ethische vragen oproept bij een verregaande digitalisering van lokale veiligheidszorg. Bovendien brengen digitale media andere verwachtingen mee, bijvoorbeeld naar bereikbaarheid toe, waar beleidsactoren -binnen hun beperkte tijd en middelen-niet altijd aan kunnen voldoen.
In deze sessie gaan we met een aantal experts ter zake dieper in op de kansen, uitdagingen en valkuilen van sociale media en digitale tools voor burgerparticipatie in lokale veiligheid. In hoeverre kunnen lokale veiligheidsactoren verbinding maken met burgers in de digitale publieke ruimte? Wat is de meerwaarde van digitale communicatie en beleidsparticipatie? Hoe profileren veiligheidsactoren zich in de veelheid van kanalen? Hoe gaan ze om met verwachtingen van burgers? Hoe en wanneer communiceren veiligheidsactoren best, rekening houdend met de gevoeligheden van veiligheids-gerelateerde informatie? Wie bereiken ze daarmee, en welke tips kunnen ze aanreiken om de digitale kloof te overbruggen?
De relatie tussen burgers en overheid is de voorbije decennia ingrijpend veranderd. De overheid is zich meer expliciet met veiligheid gaan bezighouden en ze rekent daarvoor op de actieve bijdrage van burgers. Burgers worden geresponsabiliseerd en in bepaalde omstandigheden moeten ze zelfredzaam zijn. In deze sessie onderzoeken we de mogelijkheden en grenzen van die zelfredzaamheid. Wat verwacht een overheid van burgers in het kader van rampen, incidenten of een crisis (en wat niet)? Kunnen burgers het beheer van allerhande risico’s helpen verbeteren, en zo ja hoe? Wat betekent zelfredzaamheid vanuit het perspectief van de lokale politie? Zijn er veiligheidskwesties waarin burgers zelf meer verantwoordelijkheid moeten nemen? Welke rol kunnen buurtinformatienetwerken spelen? Wat zijn “restorative cities”? Kunnen burgers anders omgaan met conflicten door meer participatieve en herstelgerichte attitudes en vaardigheden te ontwikkelen?
Participatieprocessen zelf roepen vaak spanningen op, tussen burgers onderling, en tussen burgers en overheden. Hoe meer je van burgers vraagt, hoe meer je als overheid ook terug zal moeten geven aan die burgers. Je bent niet van het probleem af, maar je creëert vaak ook nieuwe problemen. Burgers die veel doen, die willen ook graag gehoord worden. In deze sessie willen we dan ook gaan bekijken hoe overheden kunnen inzetten op participatie met burgers die het (op sommige thema’s) fundamenteel oneens zijn met de overheid? Wat als mensen niet meer willen deelnemen omdat ze toch niet gehoord worden en het gevoel hebben dat er toch niets verandert. Dergelijke groepen burgers uiten hun onvrede vaak aan de hand van conflict of oplopende polarisatie (denk aan de ‘gele hesjes’, anarchistische bewegingen, woke beweging, spanningen na BLM betoging, etc.). De vraag blijft echter in welke mate je daar als overheid/politie een rol in opneemt?
In deze sessie bekijken we hoe lokale overheden met burgers aan de slag kunnen om verbinding te creëren, moeilijke situaties/conflicten te ontmijnen en polarisatie te voorkomen. Grijp je als overheid dergelijke moeilijke situaties, zoals uit de hand gelopen betogingen, aan om in dialoog te gaan of wachten we beter tot de storm gaat liggen? Kunnen we dergelijke conflicten bespreekbaar maken en situaties ontmijnen of moet de overheid/politie niet gewoon aan de zijlijn staan en ingrijpen wanneer nodig?
Het is ondertussen algemeen bekend dat groepen die het meest te winnen hebben bij beleidsparticipatie hier over het algemeen het minst aan deelnemen om allerlei redenen. Op het vlak van veiligheid houdt dit het gevaar in dat bepaalde mondige groepen burgers veiligheid definiëren in het nadeel van minder mondige burgers, zoals jongeren of mensen met een migratieachtergrond. In deze sessie bekijken we aan de hand van een aantal concrete voorbeelden hoe we moeilijker bereikbare doelgroepen kunnen betrekken in het veiligheidsbeleid. Hoe we kunnen werken aan een inclusief veiligheidsbeleid waar álle burgers gelijk worden beschermd, met alle garanties die de rechtsstaat de burger toebedeelt?
Werkgroep
Deze studiedag is een initiatief van de studielijn ‘Lokaal integraal veiligheidsbeleid’ van het CPS.
Piloten: Ellen Vandenbogaerde en Maarten De Waele
Werkgroepleden: Peter Colle, Wim D’haese, Kristof Verfaillie, Nathalie Roegiers
Doelgroepen
Leden van de geïntegreerde politie, academische wereld en studenten criminologie, bestuurskunde, sociologie, politieke en sociale wetenschappen, veiligheidswetenschappen,…), lokale besturen, leden van de rechterlijke orde en advocatuur, leden van de bijzondere inspectiediensten en toezichthouders, private veiligheidsdiensten, politici, juridische adviseurs, beleidsmedewerkers en -verantwoordelijken,…
Opnames
Dit live webinar wordt volledig opgenomen. De capsules per onderdeel worden achteraf ter beschikking gesteld van de ingeschreven deelnemers. Hiertoe zullen de deelnemers een email ontvangen van Vanden Broele met de toegangscode tot de opnames.
Foto’s
